Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem
Parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Ostrowitem jest położona na terenie historycznej krainy zwanej Kosznajderią, zasiedlonej w połowie XV wieku przez Krzyżaków katolickimi osadnikami niemieckimi z okolic Osnabrück. Jednak powstanie parafii należy wiązać z wcześniejszą, pierwszą falą osadnictwa krzyżackiego, jaka miała miejsce w I połowie XIV wieku – po przejęciu przez Zakon Pomorza Gdańskiego. W najstarszym znanym dokumencie dotyczącym Ostrowitego z 1338 r. widnieje zapis, iż pleban kościoła w tej wsi otrzymał 4 włóki gruntu wolne od opłat, a mieszkańcy zostali zobowiązani do płacenia dziesięciny arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, gdyż do 1821 r. parafia przynależała do metropolii w Gnieźnie. W 1404 r. kościół w Ostrowitem otrzymał dwie grzywny od Zakonu krzyżackiego. Od 1512 r. parafia podlegała archidiakonatowi z siedzibą w Kamieniu Krajeńskim, jako jednostce wydzielonej dla sprawniejszego administrowania kościołami.
Początkowo parafia obejmowała swoim zasięgiem wsie: Ostrowite, Ciechocin i zaginiony dziś Koźmin, gdzie od 1454 r. istniała kaplica, przeniesiona w 1485 r. do Ciechocina. W 1435 r. dołączono do Ostrowitego kościół filialny w Silnie i taki stan rzeczy trwał do 1907 r.
Kościół parafialny w Ostrowitem pochodzi z 1402 r. Zbudowali go Krzyżacy w stylu gotyckim z cegły i kamienia. Jego konsekracji dokonano w 1435 r. nadając mu wezwanie św. Jakuba Apostoła. W tym czasie istniało przy kościele bractwo tegoż świętego, szpital oraz szkółka parafialna. Przypuszcza się, że Ostrowite – wraz ze swoją świątynią – odgrywało pewną rolę w ruchu pielgrzymkowym, skierowanym do Santiago de Compostela, gdzie znajduje się grób patrona parafii. W północno-zachodniej ścianie kościoła, na wysokości głowy człowieka, wmurowany jest kamień w kształcie pielgrzymiego kapelusza, a w ceglanych murach widnieje szereg dołków, jako śladów po przypuszczalnych praktykach pokutniczych. W 1653 r. kościół został zniszczony przez pożar i minęło wiele lat, zanim go odbudowano.
Przed 1920 r. parafia wydała szereg powołań kapłańskich i zakonnych – podobnie, jak cała Kosznajderia. W Ostrowitem urodził się m.in. ks. Jakub Franciszek Sztoltmann – doktor praw i teologii, kanonik warmiński oraz wikariusz generalny i oficjał biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego.
Ołtarz główny świątyni, pochodzi z 1766 r. i zawiera w sobie cenny obraz Matki Boskiej Śnieżnej z Dzieciątkiem, Bogiem Ojcem i Duchem świętym. Jest to powstała w II połowie XVII wieku replika rzymskiego wizerunku Matki Boskiej. W górnej części ołtarza widnieje przedstawienie Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem, wręczającej różaniec klęczącemu św. Dominikowi.
Ołtarz główny świątyni, pochodzi z 1766 r. i zawiera w sobie cenny obraz Matki Boskiej Śnieżnej z Dzieciątkiem, Bogiem Ojcem i Duchem świętym. Jest to powstała w II połowie XVII wieku replika rzymskiego wizerunku Matki Boskiej. W górnej części ołtarza widnieje przedstawienie Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem, wręczającej różaniec klęczącemu św. Dominikowi.
Z ołtarzy bocznych, jeden poświęcony jest patronowi kościoła św. Jakubowi, natomiast drugi – Krzyża św., ufundowała w 1753 r. Elżbieta Sztoltmanowa z Ciechocina. W dolnej części obrazu ołtarzowego widnieją dwie sentencje w języku niemieckim: „Obraz przedstawia Chrystusa Pana naszego, jego zbawienną chwałę głoszą wszyscy chrześcijanie” oraz „Nie wiara w obraz Chrystusa sama w sobie, lecz to że się Chrystusa rozpamiętuje”. Zabytkowe wnętrze świątyni uzupełniają: figura św. Jakuba Apostoła z XVII wieku, rokokowa ambona z 1766 r., drewniana chrzcielnica z 1773 r. oraz konfesjonał z obrazem na zaplecku przedstawiającym św. Jana Nepomucena. Na lewej ścianie nawy głównej znajduje się tablica żałobna poświęcona Tekli z Kalksteinów Prądzyńskiej, pochowanej przy ołtarzu. Ze sprzętów liturgicznych należy wymienić siedemnastowieczny kielich mszalny oraz pochodzącą z tego samego okresu monstrancję wieżyczkową. Współczesną sztukę sakralną reprezentują witraże okienne.
Do parafii przynależy zabytkowy kościół filialny w Ciechocinie pod wezwaniem św. Marcina, którego figura ozdabia ołtarz główny oraz kaplica pw. Bożego Miłosierdzia w Nowym Ostrowitem, funkcjonująca od 1991 r. Na terenie parafii znajdują się też trzy kapliczki przydrożne. Plebania, położona naprzeciw kościoła parafialnego, pochodzi z 1903 r.
Zachowane księgi parafialne obejmują, z nieznacznymi lukami, okresy: od 1710 r. –chrzty, od 1675 r. – śluby i od 1759 r. – zgony.
Po przejściu w 1821 r. w granice diecezji chełmińskiej, parafia ostrowicka pozostawała w jej obrębie do 1992 r. Od tego czasu przynależy do diecezji pelplińskiej i aktualnie do dekanatu rytelskiego. Funkcję proboszcza pełni od 2021 r. ks. Tomasz Dawid, rezydentem jest ks. kanonik Kazimierz Matyja.
